Linux, açık kaynaklı ve güçlü bir işletim sistemidir. Sunucu yönetiminden yazılım geliştirmeye, kişisel bilgisayarlardan bulut sistemlerine kadar birçok alanda kullanılır.
Linux ile çalışırken temel araç ise terminaldir – yani komut satırı.
Bu yazıda, Linux’un en sık kullanılan komutlarını kısa açıklamalarla birlikte listeledik.
Yeni başlayanlar için birebir!
bash
KopyalaDüzenle
ls
Geçerli dizindeki dosya ve klasörleri listeler.
bash
KopyalaDüzenle
cd klasor_adi
Bir klasöre geçmek için kullanılır.
bash
KopyalaDüzenle
pwd
Tam bulunduğun dizin yolunu verir. Özellikle karışık dosya yapılarında işe yarar.
bash
KopyalaDüzenle
touch dosya.txt
Boş bir dosya oluşturur. Aynı zamanda var olan bir dosyanın zaman damgasını günceller.
bash
KopyalaDüzenle
mkdir yeni_klasor
Yeni bir klasör oluşturmak için kullanılır.
bash
KopyalaDüzenle
rm dosya.txt
Dosya siler.
bash
KopyalaDüzenle
cat dosya.txt
Bir metin dosyasının içeriğini terminalde gösterir.
bash
KopyalaDüzenle
clear
Terminal ekranını temizler, görünümü sadeleştirir.
bash
KopyalaDüzenle
find . -name "dosya.txt"
Belirli bir ada sahip dosyayı bulunduğun klasör ve alt klasörlerde arar.
bash
KopyalaDüzenle
sudo apt update
Sistem yöneticisi (root) haklarıyla işlem yapmak için kullanılır.
bash
KopyalaDüzenle
sudo apt update && sudo apt upgrade
Debian tabanlı sistemlerde paket güncelleme ve yükleme için kullanılır.
bash
KopyalaDüzenle
sudo systemctl restart apache2
Servisleri başlatma, durdurma, yeniden başlatma işlemleri yapılır.
bash
KopyalaDüzenle
top
CPU, RAM kullanımı ve çalışan işlemleri gösterir.
bash
KopyalaDüzenle
df -h
Sabit disklerin doluluk oranlarını insan okunabilir formatta gösterir.
bash
KopyalaDüzenle
du -sh *
Bulunduğun dizindeki tüm dosya/klasörlerin boyutunu özet olarak gösterir.
bash
KopyalaDüzenle
chmod 755 dosya.sh
chown root:kullanici dosya.sh
Dosya izinlerini ve sahibi/grubunu ayarlamak için kullanılır.
Linux terminali başlangıçta korkutucu görünse de bu komutlarla çok kısa sürede sistem üzerinde tam kontrol sağlayabilirsin.
Zamanla alışacak ve daha karmaşık betikler, otomasyonlar ve sunucu yönetimi işlemleri yapabilecek seviyeye ulaşacaksın.
Linux ile çalışırken temel araç ise terminaldir – yani komut satırı.
Bu yazıda, Linux’un en sık kullanılan komutlarını kısa açıklamalarla birlikte listeledik.
Yeni başlayanlar için birebir!
1. ls – Dizin İçeriğini Listele
bash
KopyalaDüzenle
ls
Geçerli dizindeki dosya ve klasörleri listeler.
Ekstra: ls -l (detaylı liste), ls -a (gizli dosyaları da gösterir)
2. cd – Dizin Değiştir
bash
KopyalaDüzenle
cd klasor_adi
Bir klasöre geçmek için kullanılır.
- cd .. → bir üst klasöre çıkar
- cd / → kök dizine gider
- cd ~ → kullanıcı ana dizinine döner
3. pwd – Bulunduğun Dizini Göster
bash
KopyalaDüzenle
pwd
Tam bulunduğun dizin yolunu verir. Özellikle karışık dosya yapılarında işe yarar.
4. touch – Yeni Dosya Oluştur
bash
KopyalaDüzenle
touch dosya.txt
Boş bir dosya oluşturur. Aynı zamanda var olan bir dosyanın zaman damgasını günceller.
5. mkdir – Yeni Klasör Oluştur
bash
KopyalaDüzenle
mkdir yeni_klasor
Yeni bir klasör oluşturmak için kullanılır.
6. rm – Dosya veya Dizin Sil
bash
KopyalaDüzenle
rm dosya.txt
Dosya siler.
Dikkat! rm -rf klasörleri ve içeriğini geri dönüşümsüz siler.
7. cat – Dosya İçeriğini Göster
bash
KopyalaDüzenle
cat dosya.txt
Bir metin dosyasının içeriğini terminalde gösterir.
8. clear – Terminali Temizle
bash
KopyalaDüzenle
clear
Terminal ekranını temizler, görünümü sadeleştirir.
9. find – Dosya veya Dizin Ara
bash
KopyalaDüzenle
find . -name "dosya.txt"
Belirli bir ada sahip dosyayı bulunduğun klasör ve alt klasörlerde arar.
10. sudo – Yetkili Komut Çalıştır
bash
KopyalaDüzenle
sudo apt update
Sistem yöneticisi (root) haklarıyla işlem yapmak için kullanılır.
11. apt – Paket Yönetimi (Debian/Ubuntu)
bash
KopyalaDüzenle
sudo apt update && sudo apt upgrade
Debian tabanlı sistemlerde paket güncelleme ve yükleme için kullanılır.
- sudo apt install nginx → nginx kurar
- sudo apt remove paket_adi → kaldırır
12. systemctl – Servisleri Yönet
bash
KopyalaDüzenle
sudo systemctl restart apache2
Servisleri başlatma, durdurma, yeniden başlatma işlemleri yapılır.
13. top – Gerçek Zamanlı Sistem İzleme
bash
KopyalaDüzenle
top
CPU, RAM kullanımı ve çalışan işlemleri gösterir.
14. df -h – Disk Alanı Görüntüleme
bash
KopyalaDüzenle
df -h
Sabit disklerin doluluk oranlarını insan okunabilir formatta gösterir.
15. du -sh * – Klasör Boyutlarını Listele
bash
KopyalaDüzenle
du -sh *
Bulunduğun dizindeki tüm dosya/klasörlerin boyutunu özet olarak gösterir.
16. chmod ve chown – İzin ve Sahiplik Ayarları
bash
KopyalaDüzenle
chmod 755 dosya.sh
chown root:kullanici dosya.sh
Dosya izinlerini ve sahibi/grubunu ayarlamak için kullanılır.
Sonuç
Linux terminali başlangıçta korkutucu görünse de bu komutlarla çok kısa sürede sistem üzerinde tam kontrol sağlayabilirsin.
Zamanla alışacak ve daha karmaşık betikler, otomasyonlar ve sunucu yönetimi işlemleri yapabilecek seviyeye ulaşacaksın.
İpucu: Terminalde TAB tuşu ile otomatik tamamlama yapabilir, ↑ tuşu ile önceki komutları görebilirsin.